Odkrycie antybiotyków zrewolucjonizowało medycynę i pozwoliło uratować życie wielu osób przez skuteczne zwalczanie infekcji bakteryjnych. Mimo pozytywnych efektów, stosowanie antybiotyków stało się w ostatnich latach dużym problemem. Nieodpowiedzialne zażywanie leków zwalczających bakterie doprowadziło do rozwoju tzw. antybiotykooporności. Czy w takim razie antybiotyki nadal są skuteczne?
Czym jest antybiotykooporność?
Bakterie narażone na długotrwałe działanie antybiotyków w pewnym momencie zaczynają wytwarzać odporność na środki, które dotychczas umożliwiały ich eliminację. Antybiotykooporność sprawia, że bakterie nie reagują na stosowane antybiotyki o wcześniejszym skutecznym działaniu. Jest to problem na skalę globalną, który stwarza zagrożenie dla zdrowia publicznego. Infekcje wywoływane przez antybiotykooporne bakterie stają się trudniejsze lub niemożliwe do wyleczenia przez ogólnodostępne antybiotyki.
Przyczyny antybiotykooporności
Stosowanie antybiotyków podczas infekcji wirusowych
Zarówno pacjenci, jak i lekarze błędnie interpretują objawy infekcji, przez co chory otrzymuje antybiotyki na zakażenie wirusowe. Wirusy nie są podatne na działanie antybiotyków, środki te nie są w stanie ich zwalczać ze względu na specyficzną budowę drobnoustrojów.
Zażywanie antybiotyków bez rozmowy z lekarzem
Jednym z głównych czynników przyczyniających się do wytwarzania przez bakterie antybiotykooporności jest nadużywanie tych leków. Bardzo złą praktyką jest m.in. zażywanie antybiotyków bez konsultacji z lekarzem lub “na zapas”, by nie zachorować, jednak leki nie działają w taki sposób.
Czasami, po leczeniu wcześniejszej infekcji bakteryjnej, w opakowaniu zostaje kilka tabletek leku. Niektórzy pacjenci, gdy po jakimś czasie mają gorsze samopoczucie (nie zawsze z powodu choroby bakteryjnej) samowolnie i bez większych skrupułów zażywają pozostałości antybiotyków.
Antybiotyki otrzymane od innej osoby
Zdarzają się sytuacje, gdy sąsiedzi lub członkowie rodziny wymieniają się antybiotykami, bez uprzedniej konsultacji lekarskiej, np. by uniknąć czekania w kolejce do gabinetu lub nie starać się o receptę na lek. Jest to bardzo niebezpieczne zachowanie, gdyż antybiotyk, który pomógł jednej osobie, może zaszkodzić komuś innemu. Diagnozowanie się na własną rękę może prowadzić do pogorszenia samopoczucia lub do poważnych problemów zdrowotnych.
Ignorowanie zaleceń lekarza
Przerwanie kuracji antybiotykowej przed czasem lub nieprzestrzeganie zaleceń dotyczących dawkowania leków sprawia, że chorobotwórcze bakterie nie ulegają całkowitemu zniszczeniu. Te, które przetrwają, wytwarzają odporność na zażywane wcześniej antybiotyki. W efekcie, podczas kolejnej infekcji wywołanej przez bakterie, ten sam antybiotyk nie będzie już skuteczny.
Nieprawidłowa utylizacja antybiotyków
Jeżeli po zakończonej kuracji antybiotykowej w opakowaniu nadal zostało kilka dawek leku, nie należy wyrzucać ich do śmieci. W ten sposób substancje dostają się do naturalnego środowiska, a kolejne szczepy bakterii stają się na nie uodpornione.
Niewykorzystane lub przeterminowane antybiotyki powinny zostać zutylizowane w odpowiedni sposób. Najlepiej jest wyrzucić je w aptekach, w których znajdują się specjalne pojemniki. Warto zapytać swojego farmaceuty, w jakich punktach można oddawać przeterminowane lub niewykorzystane leki.
Jakie są skutki antybiotykoopornośc?
Antybiotykooporność stanowi ogromne wyzwanie dla lekarzy i systemów opieki zdrowotnej. Zjawisko to ogranicza możliwości leczenia pacjentów, wydłuża czas hospitalizacji, zwiększa ryzyko powikłań oraz podnosi koszty opieki medycznej.
Metody zapobiegania antybiotykooporności
W celu ograniczenia dalszego rozwoju antybiotykooporności i walki z tym zjawiskiem, konieczna jest edukacja pacjentów oraz środowiska medycznego na temat prawidłowego stosowania antybiotyków. Leki te nie mogą być przepisywane na infekcje wirusowe oraz nie można ich zażywać bez uprzedniej konsultacji z lekarzem.
W przypadku infekcji bakteryjnych, których nie można już leczyć dotychczas stosowanymi antybiotykami (ze względu na wytworzenie przez bakterie antybiotykooporności), konieczne jest wynalezienie nowego rodzaju antybiotyków lub innych substancji pozwalających na skuteczne leczenie pacjentów.
Należy zwracać uwagę także na to, by utylizować niewykorzystane lub przeterminowane antybiotyki w bezpieczny dla ludzi i środowiska naturalnego sposób. Zamiast wyrzucać leki do kosza, najlepiej jest zapytać swojego farmaceutę o inne możliwości pozbycia się preparatów.
Podsumowanie
Chociaż antybiotyki nadal są skutecznym środkiem w walce z infekcjami bakteryjnymi, narastający problem antybiotykooporności wymaga kompleksowych działań zarówno ze strony środowiska medycznego, jak i społeczeństwa. Antybiotyki należy stosować odpowiedzialnie i według zaleceń swojego lekarza. Nie można zażywać leków otrzymanych od znajomych lub rodziny.
