Osoby, które uczestniczyły w wypadkach lub były świadkami traumatycznych wydarzeń, np. aktów przemocy lub morderstw, mogą po pewnym czasie doświadczyć zespołu stresu pourazowego. Objawami PTSD są najczęściej koszmary senne, unikanie sytuacji czy miejsc, które mogą przywołać traumę, ale zdarzają się też napady agresji. Czym jest PTSD i jak można leczyć stres pourazowy?
Stres pourazowy – co to?
PTSD (z ang. post-traumatic stress disorder) rozwija się w efekcie traumatycznych wydarzeń z przeszłości. Objawy stresu pourazowego mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie, pracę, a także nawiązywanie relacji z innymi ludźmi. Sposób powstawania PTSD jest związany z narażeniem organizmu na silny i długotrwały stres oraz nadmierną reakcją systemu nerwowego na traumatyczne doświadczenia. Mózg osoby cierpiącej na zespół stresu pourazowego może inaczej przetwarzać wspomnienia związane z traumą. Często organizm pozostaje w nieustannej gotowości do walki lub ucieczki przed zagrożeniem, a to prowadzi do chronicznego stresu, nadmiernego pobudzenia i trudności w regulowaniu emocji.
Przyczyny stresu pourazowego
Stres pourazowy rozwija się w efekcie przeżycia trudnych lub bolesnych doświadczeń w przeszłości, a także doznanych obrażeń fizycznych. Najczęściej przyczynami PTSD są:
- doświadczenia wojenne – weterani wojskowi lub cywile dotknięci wojną mogą doświadczyć PTSD w wyniku bezpośredniego zagrożenia życia, obrażeń doznanych w czasie wojny lub na skutek śmierci bliskich osób;
- przemoc fizyczna lub seksualna – bardzo często ofiary przemocy domowej i seksualnej borykają się z zespołem stresu pourazowego, np. po przeżyciu napaści, molestowania, gwałtu;
- katastrofy naturalne – również uczestnictwo w nagłych trzęsieniach ziemi, powodziach lub pożarach może prowadzić do rozwoju PTSD wśród ocalałych;
- wypadki – uczestnicy lub świadkowie poważnych wypadków, np. samochodowych, lotniczych lub kolejowych, mogą doświadczać zespołu stresu pourazowego np. na skutek widoku zmasakrowanych ciał;
- przemoc z użyciem broni – PTSD dotyka także świadków oraz ofiary aktów przemocy z użyciem broni, np. strzelanin lub aktów terrorystycznych;
- nagła śmierć bliskiej osoby – zespół stresu pourazowego może rozwinąć się u niektórych osób ze względu na nieoczekiwaną śmierć rodzica, rodzeństwa lub życiowego partnera;
- przemoc w dzieciństwie – traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa, np. maltretowanie, zaniedbanie przez rodziców lub bycie świadkiem przemocy domowej, przyczyniają się po wystąpienia PTSD w dorosłym życiu.
Stres pourazowy – jakie są objawy?
Do objawów stresu pourazowego można zaliczyć:
- koszmary senne – często dotyczą one traumatycznego zdarzenia i mogą być tak intensywne, że wywołują lęk przed zaśnięciem lub chroniczną bezsenność;
- silne reakcje na przypomnienia o traumie – niektóre bodźce, np. głośne dźwięki, agresywne krzyki, zapachy, słowa lub obrazy mogą przywoływać wspomnienia traumatycznego wydarzenia. Wywołują one silne emocje i prowadzą często do fizycznych reakcji ze strony organizmu, takich jak ataki paniki, przyspieszony oddech, drżenie mięśni i całego ciała czy poczucie ogromnego napięcia;
- unikanie – osoby cierpiące na PTSD mogą unikać miejsc, osób lub czynności, które kojarzą się im z traumatycznymi doświadczeniami;
- negatywne zmiany w myśleniu i nastroju – w przypadku osób z zespołem stresu pourazowego można zauważyć izolowanie się od ludzi, trudności w przeżywaniu pozytywnych emocji, negatywne przekonania na własny temat oraz poczucie winy lub wstydu;
- zwiększona pobudliwość – osoby po traumatycznych doświadczeniach są czujne i wrażliwe na nagłe bodźce, mogą łatwo wpadać w gniew lub przejawiać agresywne zachowania;
- trudności z koncentracją – PTSD objawia się także jako problemy ze skupieniem i nauką, co często prowadzi do problemów w pracy lub w szkole;
- objawy somatyczne – dolegliwości bólowe lub nudności, które nie znajdują wytłumaczenia w badaniach medycznych, mogą być efektem stresu pourazowego.
Jak zdiagnozować PTSD?
Rozpoznanie zespołu stresu pourazowego wymaga konsultacji z psychologiem lub psychoterapeutą. Specjalista – na podstawie przeprowadzonego wywiadu klinicznego – dokona dokładnej oceny objawów zgłaszanych przez pacjenta oraz jego historii i doświadczeń z przeszłości. Oprócz rozmowy z psychoterapeutą rozwiązuje się również testy na stres pourazowy – pomagają one wykryć zaburzenia wywołane PTSD i określić ich nasilenie w codziennym życiu.
Narzędzia diagnostyczne i testy ułatwiające rozpoznanie PTSD to np. skala wpływu zdarzenia, PCL-C (PTSD Checklist) i Clinician-Administered PTSD Scale (CAPS).
PTSD – jak wygląda leczenie?
Leczenie stresu pourazowego wymaga czasu i cierpliwości – zarówno od osoby dotkniętej PTSD, jak i jej otoczenia. Niezbędna okazuje się psychoterapia i wsparcie specjalistów, czasem konieczne jest także wdrożenie środków farmakologicznych.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) to jedna z najskuteczniejszych form terapii stresu pourazowego, dzięki której pacjenci mogą zrozumieć i zmienić negatywne wzorce myślenia.
Terapia przetwarzania poznawczego (CPT) skupia się na przemyśleniach i uczuciach związanych z traumą oraz ich przetwarzaniu.
Leczenie farmakologiczne pomaga łagodzić niektóre objawy PTSD, np. depresję lub stany lękowe.
Podsumowanie
Zespół stresu pourazowego (PTSD) to poważne zaburzenie, które utrudnia pacjentom funkcjonowanie w codziennym życiu. Objawy stresu pourazowego objawiają się zarówno w zachowaniu osób dotkniętych problemem, jak i w nawracających bólach głowy lub nudnościach. Ludzie z PTSD mogą mieć trudności w nawiązywaniu bliskich relacji, cierpieć na bezsenność lub reagować atakami paniki, gdy pewne bodźce lub sytuacje przypomną im o traumatycznych doświadczeniach. Leczenie stresu pourazowego wymaga wsparcia psychoterapeutów oraz pomocy ze strony bliskich, czasem wdraża się także leki, by ułatwić pacjentowi powrót do zdrowia.
