Spośród wyzwań zdrowotnych, z jakimi medycyna oraz nauka borykają się na co dzień, na szczególną uwagę zasługuje wirus HIV. Jest odpowiedzialny za zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS) i może być przenoszony między nosicielem a zdrową osobą np. przez krew lub wydzieliny. Wiele osób nie wie, że przenosi wirusa, a pierwsze objawy zarażenia mogą rozwinąć się po długim czasie. Jakie są sposoby zarażenia wirusem HIV i kto znajduje się w grupie ryzyka? Poznaj najważniejsze informacje na temat wirusa HIV.
Co to jest wirus HIV?
Wirus HIV (z ang. Human Immunodeficiency Virus, czyli Ludzki wirus niedoboru odporności) atakuje układ immunologiczny nosiciela. Na inwazję narażone są szczególnie limfocyty, które odgrywają kluczową rolę podczas zwalczania infekcji i chorób rozwijających się w organizmie. Wirus HIV prowadzi do stopniowego osłabienia układu odpornościowego – w ten sposób organizm nosiciela staje się podatny na różne infekcje i choroby, które u zdrowej osoby nie stanowiłyby większego zagrożenia.
Bez szybkiego wykrycia problemu i wdrożenia leczenia, zarażenie wirusem HIV prowadzi do rozwoju AIDS, czyli Zespołu nabytego niedoboru odporności. W takiej sytuacji układ odpornościowy osoby chorej jest niezdolny do prawidłowego działania, a organizm staje się podatny na wiele infekcji, np. grzybice, zakażenia bakteryjne, zapalenie płuc, co może doprowadzić do śmierci chorego.
Sposoby zarażenia wirusem HIV
Do zarażenia wirusem HIV może dojść na wiele sposobów, a najczęstszą drogą transmisji wirusa jest kontakt z zakażonymi płynami ustrojowymi nosiciela. Wirus HIV przenosi się głównie przez:
Kontakt seksualny
Stosowanie prezerwatyw podczas stosunków seksualnych zmniejsza ryzyko zarażenia. Zwłaszcza seks z nowo poznanymi osobami jest ryzykowny, a brak zabezpieczenia to główna droga transmisji wirusa.
Kontakt z zakażoną krwią
Krew osoby zakażonej może dostać się do krwiobiegu zdrowego człowieka np. poprzez używanie zabrudzonych igieł, transfuzję zakażonej krwi lub kontakt z krwią chorego w środowisku zawodowym (np. w służbie zdrowia, w salonach kosmetycznych czy studiach tatuażu).
Wirus może być także przenoszony przez narzędzia przenikające skórę, np. skalpele. Brak zachowania odpowiednich standardów higienicznych zwiększa ryzyko zakażenia.
Z matki na dziecko
Wirus HIV może przenieść się z organizmu matki na dziecko podczas trwania ciąży, w trakcie porodu lub podczas karmienia piersią. Leczenie antyretrowirusowe i odpowiednie środki ostrożności znacznie zmniejszają ryzyko zarażenia, jednak wirus HIV należy wykryć odpowiednio wcześnie.
Przeszczepy i transfuzje krwi
Jeśli materiał biologiczny pochodzi od nosiciela wirusa HIV, to zakażenie tą drogą jest możliwe. W Polsce od lat 90. ubiegłego wieku prowadzi się szczegółowe badania dawców narządów oraz krwi, dzięki czemu zakażenia poprzez przeszczepy i transfuzje krwi już się nie zdarzają.
Należy wiedzieć, że wirus HIV nie przenosi się poprzez dotykanie, całowanie czy dzielenie się jedzeniem lub napojami z innymi osobami. Do transmisji wirusa dochodzi zwykle przez zakażoną krew w ilości minimum 0,1 ml. Warto mieć na uwadze, że śladowe ilości krwi mogą znaleźć się w wydzielinach ludzkiego ciała, np. w ślinie, spermie lub kale.
Zarażenie wirusem HIV – czy jesteś w grupie ryzyka?
Niektóre sytuacje zwiększają ryzyko zarażenia wirusem HIV. W grupie ryzyka znajdują się:
- osoby uprawiające seks bez zabezpieczenia – brak prezerwatyw lub innych środków ochronnych podczas kontaktów seksualnych z osobami, których nie znamy za dobrze i nie mamy pewności co do stanu ich zdrowia, znacznie zwiększa ryzyko zarażenia. Zabezpieczenia należy stosować również podczas seksu oralnego i analnego;
- osoby stosujące narkotyki – wstrzykiwanie narkotyków i dzielenie się igłami z innymi ludźmi wiąże się z bezpośrednim kontaktem z cudzą krwią, która może pochodzić od osoby zarażonej;
- osoby z wieloma partnerami seksualnymi – podczas częstych zmian partnerów seksualnych czy seksu grupowego ryzyko zarażenia rośnie. Dlatego warto wykonywać regularne badania na obecność wirusa HIV, ograniczyć ryzykowne zachowania seksualne i stosować zabezpieczenia;
- partnerzy osób zarażonych – osoby pozostające w związkach z nosicielami wirusa HIV znajdują się w grupie ryzyka. Jednak stosowanie zabezpieczeń podczas seksu minimalizuje transmisję wirusa;
- pracownicy służby zdrowia – lekarze, pielęgniarki czy ratownicy medyczni mogą być narażeni na zakażenie wirusem HIV przez zranienie podczas udzielania usług medycznych – np. ukłucie igłą czy nacięcie skalpelem;
- dzieci matek-nosicielek – ciężarne kobiety mogą przekazać wirusa HIV swojemu dziecku podczas ciąży, porodu lub karmienia piersią.
Jak sprawdzić, czy jestem nosicielem wirusa HIV?
Obecnie dostępnych jest wiele sposobów, które pozwalają sprawdzić, czy dana osoba jest zarażona wirusem HIV. Można zakupić specjalne testy do wykonania w domu albo udać się do laboratorium, by zbadać próbkę krwi. Testy domowe mają mniejszą skuteczność niż profesjonalne metody. Możliwe jest również wykonanie anonimowych testów np. w klinikach zdrowia seksualnego lub w wyznaczonych punktach medycznych.
W przypadku podejrzenia u pacjenta zarażenia wirusem HIV, lekarz rodzinny lub inny specjalista może wydać odpowiednie skierowanie na badania.
Podsumowanie
Do zarażenia wirusem HIV dochodzi najczęściej przez kontakty seksualne bez zabezpieczenia oraz brak sterylności i zachowania higieny np. w studiach tatuażu albo podczas zabiegów medycznych. Warto mieć na uwadze, że bycie nosicielem nie jest wyrokiem. W razie niepewności co do swojego stanu zdrowia, najlepiej jak najszybciej wykonać testy, które wykluczą zarażenie wirusem HIV. Wczesne wykrycie wirusa pozwala na szybkie wdrożenie odpowiednich procedur medycznych, które ograniczają jego rozwój w organizmie nosiciela.
